Ta strona używa plików Cookie. Korzystając z tej strony zgadzasz się na umieszczenie tych plików na twoim urządzeniu

Mediacje w sprawie z nieletnim sprawcą czynu karalnego

Mediacje w sprawie z nieletnim sprawcą czynu karalnego

Polski system postępowania z osobami nieletnimi przekształcał się przez wiele lat. W dzisiejszej dobie sprawy karne, w których sprawcą jest osoba nieletnia rozpatrywane są na dwa sposoby:

  • stosuje się Ustawę o Postępowaniu w Sprawach Nieletnich z 26.10.1982 roku,
  • w wyjątkowych przypadkach wobec nieletnich stosuje się ogólne zasady odpowiedzialności karnej.

 

Cele Ustawy o Postępowaniu w Sprawach Nieletnich.

Głównym celem tej ustawy jest m.in. przeciwdziałanie demoralizacji oraz przestępczości osób nieletnich, pomoc nieletnim w powrocie do normalnego życia, którzy weszli w konflikt z prawem, wykorzystywanie środków pozwalających na osiągnięcie potrzebnych zmian w jego zachowaniu oraz osobowości. Warto tutaj dodać, że demoralizacja dotyczy głównie osób nieletnich i związana jest z odrzuceniem obowiązujących norm moralnych prowadzących do łamania prawa.

Art. 4 par. 1 Ustawy o postępowaniu w sprawach  nieletnich określa jakie zachowania uznaje się za demoralizację nieletnich:

  • naruszanie zasad współżycia społecznego,
  • popełnienie czynu zabronionego,
  • systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego,
  • używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,
  • uprawianie nierządu,
  • włóczęgostwo,
  • udział w grupach przestępczych.

 

Wspomniana ustawa została wprowadzona po to, aby stworzyć uregulowania prawne, które dadzą możliwości przeciwdziałaniu demoralizacji. Wymienić tu można: upomnienie, zobligowanie do określonego zachowania, zastosowanie nadzoru  kuratora bądź też umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. Ustawa przewiduje także skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego (rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 18.05.2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich)

 

Czym są mediacje w sprawach nieletnich?

Mediacja w sprawach nieletnich (z nieletnim sprawca czynu karalnego lub wykazującego przejawy demoralizacji) są próbą ugodowego i satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu karnego. W tego typu mediacjach stronami postępowania są:

  • osoba nieletnia będąca sprawcą czynu karalnego (bądź wykazująca przejaw demoralizacji) wraz z rodzicami lub opiekunami,
  • pokrzywdzony, będący osobą dorosłą bądź nieletnią. Jeśli pokrzywdzonym jest małoletni, w mediacji towarzyszą mu rodzice lub opiekunowie prawni.

Mediator uczestniczący w rozmowie ułatwia przebieg potkania, studzi emocje wynikające z konfliktu, a także pomaga stronom w znalezieniu porozumienia. Mediacje stosowane są tylko w stosunku do czynów karnych, nawet tych, które uznane zostały za przejaw demoralizacji, wtedy, gdy pokrzywdzonym jest osoba fizyczna.

Gdy dochodzi do postępowania sądowego, żadna ze stron nie może powołać się na treści rozmów czy inne oświadczenia składane w czasie mediacji. W sytuacji, gdy jedna ze stron ujawni przed sądem informacje pozyskane w czasie postępowania mediacyjnego, sąd nie może wziąć ich pod uwagę podczas rozstrzygania sprawy.

Podczas mediacji małoletni ma prawo podejmować decyzje dotyczące swojej sprawy, ma także wpływ na zakres obarczających go obowiązków. Ważne jest, aby nieletni sprawca czynu karalnego świadomie i aktywnie uczestniczył w postępowaniu, a także w wypełnieniu zobowiązania.

„Sąd nie jest odpowiednim miejscem do podejmowania działań wychowawczych. W sądzie nie da się uniknąć atmosfery oficjalności, co zdecydowanie utrudnia nawiązanie kontaktu z nieletnim, a sprzyja traktowaniu go jak przedmiot czynności wychowawczych, co poważnie utrudnia określenie środków, które powinny zostać zastosowane” (Gaberle, 2002, s. 8).

W związku z  tym, bardzo ważne jest, aby mediacje nie odbywały się w budynku sądu a także w miejscach zamieszkiwanych przez uczestników konfliktu lub ich rodziny, co nie dało by poczucia bezstronności oraz neutralności.

 

Bezpośrednie spotkanie stron konfliktu daje możliwość konfrontacji nieletniego z  konsekwencjami popełnionego czynu. Sąd preferuje mediację twarzą w twarz, która daje większe prawdopodobieństwo osiągnięcia celu wychowawczego i resocjalizacji.

Zdarzają się jednak sytuacje, w których z różnych przyczyn nie może dojść do mediacji bezpośredniej, dlatego też mediator ma prawo przeprowadzić mediacje pośrednie (wahadłowe). Gdy dochodzi do mediacji pośredniej, każda ze stron spotyka się z mediatorem osobno. Wówczas głównym zadaniem mediatora jest przekazywanie stronom informacji, obustronnych stanowisk oraz sposobów na rozwiązanie sporu.

 

Ugoda mediacyjna w sprawie z nieletnim sprawcą czynu karalnego.

Jakie konsekwencje wywołuje ugoda:

  1. przed wszczęciem postępowania – odstąpienie pokrzywdzonego od złożenia wniosku o ściganie sprawcy za czyn ścigany na wniosek lub wycofaniem oskarżenia w przypadku czynów ściganych z oskarżenia prywatnego
  2. w fazie stosowania środków - zastosowaniem wobec nieletniego delikatniejszych środków wychowawczych oraz warunkowym zawieszeniem umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym;
  3. w postępowaniu wykonawczym - zmianę orzeczenia sądu, głównie poprzez złagodzenie zastosowanych środków wobec małoletniego.

 

Zakończenie

Mediacja jest bardzo dobrą alternatywa dla współczesnego systemu sprawiedliwości karnej. Głównym celem mediacji jest doprowadzenie do resocjalizacji oraz adaptacji społecznej małoletniego. Ponadto ważną rolę w mediacjach z nieletnim sprawcą czynu karalnego jest zapobieganie negatywnym następstwom reakcji obowiązującego systemu sprawiedliwości, który prowadzi do piętnowania nieletniego jako osoby będącej w konflikcie z normami prawno-karnymi.