Ta strona używa plików Cookie. Korzystając z tej strony zgadzasz się na umieszczenie tych plików na twoim urządzeniu

Władza rodzicielska, ograniczenie władzy, pozbawienie władzy

Władza rodzicielska, ograniczenie władzy, pozbawienie władzy

 Posiadanie dzieci i bycie rodzicem niesie za sobą zarówno liczne obowiązki, jak i prawa. Jednym z zobowiązań dla każdego z rodziców jest opieka nad dzieckiem oraz dbanie o jego prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. W polskim prawie występuje pojęcie władzy rodzicielskiej, ale co ono w zasadzie oznacza? W tym artykule wyjaśnię Ci pojęcia prawne związane z władzą rodzicielską.

Czym jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska została uregulowana w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Nie posiada definicji ustawowej, jednak przyjęło się, że władza rodzicielska to prawa i obowiązki, które mają względem osób małoletnich ich rodzice.

Przykładowo rodzice powinni:

  • sprawować opiekę nam nimi,
  • troszczyć się o ich rozwój fizyczny i duchowy,
  • zarządzać ich majątkiem,
  • przygotować je do pracy dla dobra społeczeństwa.

Prawem rodziców jest posłuszeństwo ze strony dzieci oraz prawo do ich reprezentowania i podejmowania w ich imieniu decyzji . Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dzieci i interes społeczny.

Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia (art. 95 § 1–4 k.r.o.).

Komu przysługuje?

Uprawnienie do sprawowania władzy rodzicielskiej przysługuje obojgu rodzicom. Warto również pamiętać, że władza powstaje niezależnie od tego czy rodzice są w związku małżeńskim. Dodatkowo, zakres władzy przysługuje każdemu  rodzicowi jednakowo.

Jak długo trwa władza rodzicielska?

Zgodnie z art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego okres trwania władzy rodzicielskiej trwa do osiągnięcia pełnoletności przez potomka, czyli do 18 r.ż. Jednak w świetle prawa istnieją również sytuacje, w których władza ta może ustać z innych przyczyn, przykładowo:

  • gdy jedno z rodziców utraciło pełną zdolność do czynności prawnych,
  • z powodu śmierci rodzica,
  • z powodu pozbawienia władzy rodzicielskiej,
  • gdy zostało zaprzeczone ojcostwo/macierzyństwo,
  • w sytuacji unieważnienia uznania dziecka.

Co, jeśli dziecko, pomimo osiągnięcia pełnoletniości, wymaga dalej opieki lub pomocy przy prowadzeniu swoich spraw?

Jeżeli dziecko, pomimo osiągnięcia pełnoletniości, nie jest na tyle dojrzałe, aby funkcjonować w społeczeństwie bez pomocy rodziców, to wg przepisów prawa nie  przedłuża się władzy rodzicielskiej, ale dokonuje się ubezwłasnowolnienia. W zależności od rodzaju ubezwłasnowolnienia, rodzice występują wówczas w roli opiekunów (gdy dziecko jest ubezwłasnowolnione całkowicie) lub kuratora (gdy dziecko jest ubezwłasnowolnione częściowo). Funkcje te mogą przypaść również innym osobom.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej zgodnie z prawem następuje w dwóch sytuacjach:

  • w razie rozstania rodziców,
  • w sytuacji zagrożenia dobra dziecka.

Pierwszą sytuacją jest rozłączenie rodziców. Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje tę kwestię dokładnie w artykule 107, który stanowi:

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Sąd pozostawia władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka pisemne porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

W braku porozumienia, sąd uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia[1].”

Natomiast drugim przykładem jest zagrożenie dobra dziecka, które również zostało uregulowane w kodeksie w art. 109. Z przepisy tego wynika, iż sąd opiekuńczy w razie zagrożenia dobra dziecka może:

  • nałożyć na rodziców i małoletniego obowiązek określonego postępowania, np.
  • skierować dziecko do placówki wsparcia dziennego, skierować rodziców na terapię, skierować do pracy z asystentem rodziny,
  • nałożyć ograniczenia na rodziców i określić jakie czynności są dozwolone wobec dziecka,
  • nałożyć nadzór kuratora nad wykonywanie władzy rodzicielskiej,
  • skierować niepełnoletnią osobę do placówki sprawującej częściową opiekę nad dziećmi,
  • zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Pozbawienie władzy rodzicielskiej dokonywane jest w sytuacjach, kiedy rodzice nie potrafią zadbać o prawidłowy rozwój dziecka, jego edukację, wychowanie czy majątek. Pozbawienie władzy następuje w sytuacjach:

  • wystąpienia trwałej przeszkody, która uniemożliwia zajmowanie się potomkiem
    • pobyt w więzieniu,
    • pobyt za granicą, który skutkuje brakiem zainteresowania dzieckiem,
    • choroba psychiczna rodzica,
    • zaginięcie,
  • nadużywanie władzy rodzicielskiej, rozumie się przez to stosowanie przemocy fizycznej/psychicznej,
    • wykorzystywanie dziecka do ciężkiej pracy,
    • nakłanianie do popełnienia przestępstwa,
    • karanie,
    • namawianie do zażywania alkoholu,
  • rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dzieckaoznacza zaniedbywanie podstawowych czynności, który wpływają na jego rozwój
    • zgoda na przyjmowanie środków odurzających,
    • głodzenie dziecka,
    • porzucenie,
    • uchylanie się od płacenia alimentów na dziecko,

Sąd może również przywrócić władzę rodzicielską, gdy ustąpią przyczyny pozbawienia władzy.

Ustanie władzy rodzicielskiej

Poza terminami ograniczenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej, funkcjonuje jeszcze termin ustanie władzy rodzicielskiej, które częściowo wiąże się z opisanymi już wyżej sytuacjami.

Przyczyny ustania władzy rodzicielskiej podzielić można na 3 grupy:

  • ustanie z przyczyny naturalnej - ustanie władzy rodzicielskiej z przyczyn naturalnych powoduje zawsze śmierć rodziców, bądź śmierć dziecka,
  • ustanie z mocy prawa – władza rodzicielska ustaje z mocy prawa:
    • z chwilą uzyskania przez dziecko pełnoletniości – zasada to ukończenie 18 lat; wyjątek stanowi sytuacja, gdy małoletni zawiera małżeństwo – uzyskuje wówczas pełnoletniość oraz nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa,
    • w razie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego rodzica – władza rodzicielska ustaje, gdyż rodzic ubezwłasnowolniony traci pełną zdolność do czynności prawnych, która jest niezbędna dla wykonywania władzy rodzicielskiej,
  • ustanie na podstawie orzeczenia sądu - władza rodzicielska ustaje na mocy orzeczenia sądowego w razie:
    • pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd opiekuńczy
    • zaprzeczenia ojcostwa
    • zaprzeczenia macierzyństwa
    • ustalenie bezskuteczności uznania dziecka
    • przysposobienia, chyba że dokonał go małżonek rodzica dziecka
    • rozwiązania przysposobienia
    • uchylenie prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo na skutek wznowienia postępowania

 

[1] https://www.arslege.pl/wykonywanie-wladzy-rodzicielskiej-przez-rodzicow-zyjacych-w-rozlaczeniu/k2/a537/